Kanser doğal büyüme ve farklılaşmayı sağlayan doku, organlar ve sistemler üzerindeki değişime uğramış bir hücrenin kontrolsüz çoğalması sonucu gelişir. Doku çevresine ya da uzak organlara metastaz ile vücudun her yerini etkileyebilir.
Erken ve doğru teşhis ağrı giderme ve palyatif bakım hizmetleri kanserlerin sağ kalım oranını etkiyebilmektedir.
Erkeklerde en çok görülen 5 kanser türü;
- Akciğer
- Prostat
- Kolorektal
- Mide
- Karaciğer
Kadınlarda en çok görülen 5 kanser türü;
- Meme
- Kolorektal
- Akciğer
- Serviks
- Mide kanseridir.
KANSER HASTALIĞININ SEBEPLERİ NEDERDİR?
- Meyve sebze tüketimi az olması
- Fiziksel aktivite azlığı ya da fiziksel aktivitenin hiç olmadığı
- Tütün kullanımı
- Kilolu ya da obez olma
- Alkol tüketimi
- Cinsel yolla bulaşan HPV enfeksiyonu
- İyonize ve iyonize olmayan radyasyon
- Kentsel hava kirliliği
- Katı yakıtların evde kullanımı ve kapalı alan dumanı
KANSER HASTALIĞINDA FİZİKSEL AKTİVİTENİN (EGZERSİZ, SPOR) ETKİLERİ NELERDİR?
- Hücre Düzeyinde İzlenen Etkileri: Kanser hastalığında fiziksel aktivite DNA onarımını ve hücrenin normal gelişimini sürdürmesini sağlar.
- Hormonlar Üzerinde İzlenen Etkileri: Kanser hastalığında fiziksel aktivite veya egzersiz kadınlarda en çok seks hormonları üzerindeki etkisiyle kanser riskini azaltmaktadır. Düzenli aktivite östrojen düzeyini düşürerek adet kanamasının (menstruasyon) başlama yaşını geciktirir. Menapoz döneminden sonra östrojen seviyesini azaltır. Erkeklerde ise prostat kanserine yol açan testesteron seviyesini düşürür.
- IGF-1 (insülin like groft faktör) insülin ve insülin duyarlılığı da farklı kanser türleri için risk oluşturan etkenlerdir. Düzenli egzersiz yapmak, insülin seviyesinde ki anormal yükseliş ve düşüşlere engel olmaktadır.
- Egzerszin organ işlevleri üzerindeki etkileri: Egzersiz besinlerin barsak pasajını yavaşlatarak kolonda hücre proliferasyonunu ve akciğer kapasitesini geliştirerek karsinojenik temas süresini kısaltır.
- İmmün Sistem Üzerindeki Etkileri: immün sistemin kanserin orata çıkmasıile ilgili etkisi tam olarak açıklanamamaktadır. Fiziksel aktivite immün sistemde bazı kompanentlerin artmasını sağlayarak güçlenmesine neden olur.
KANSER HASTALIĞI VE FİZİKSEL AKTİVİTELERİN VÜCUT MEKANİZMALARINA ETKİSİ
Egzersizin Enerji Metabolizmasına Etkisi: Yağ depoları ve karsinojenler azalır. Tüm kanser tiplerinde geçerlidir.
Egzersizin Kan Akışına Etkisi: Lokal ve genel kan akışı artar ve karsinojenler azalır. Tüm kanser tiplerinde geçerlidir.
Egzersizin Mide ve Basrak Mekanik Geçiş Süresi: Yemek ve karsinojenik elementlerin geçiş zamanı kısalır. Mide ve barsak kanserlerinde geçerlidir.
Egzersizin Sistemine Etkisi: Akciğerlerdeki potansiyel partiküllerin birikimi azalır. Akciğer kanserinde geçerlidir.
Egzersizin Sıcaklık ve Travmaya Etkisi: Hücre yenilenmesi artar tüm kanser tiplerinde geçerlidir.
Egzersizin Cinsiyet Hormonları Üzerine Etkisi: Büyümeyi etkileyen tüm hücrelerde hormonların kümülatif azalması. Meme, uterus, prostat kanserlerinde geçerlidir.
Egzersizin İnsülin ve Glukoz Değerleri Üzerine Etkisi: insülin düzeyleri azalır insülin duyarlılığı artar. Tüm kanser tiplerinde geçerlidir.
Egzersizin İnflamasyon Üzerine Etkisi: tüm hücrelerin tamir mekanizmalarını etkiler. Tüm kanser tiplerinde geçerlidir.
İmmün Fonksiyon: Makrofaj ve lenfokinlerin aktive ettiği hücrelerde optimizasyon sağlar. Tüm kanser tiplerinde geçerlidir.
Kanserli Bireylerde egzersiz restoratif, destekleyici, önleyici ve palyatif amaçlı olabilir.
Restoratif amaçlı egzersizler; düşük seviyeli kayıp ve aktivite kısıtlılığı beklentisi olduğunda bireyi premorbid fonksiyonel durumuna döndürme çabalarını içerir. Örneğin; meme kanserli bir bireyde tam omuz eklem açıklığının kullanıldığı aktiviteler ya da üst ekstremite kas kuvvetini geliştirmeye yönelik aktiviteler kullanılabilir. Destekleyici amaçlı fiziksel aktivite, kanserli bireyin hastalık veya kanser tedavileri sonucu ortaya çıkan kalıcı kalıpların tolare edilmesi amacıyla kullanılabilir.
Kemik ve yumuşak doku tümörlerinde ekstremite sonucu cerrahi sonrasında uygulanan ambulasyon içeren aktiviteler, denge ve derin duyu algısının desteklenmesine yardımcı olur.
Önleyici amaçlı aktiviteler kanser veya tedavilerinden beklenen fonksiyonel morbiditeyi azaltmaya yardımcı olabilir.
KANSER HASTALIĞININ FARKLI EVRELERİNDE FİZİKSEL AKTİVİTE VEYA EGZERSİZİN ETKİLERİ
Önleyici Etkileri
- Obeziteyi önlemek,
- Fiziksel inaktiviteyi önlemek,
- Fiziksel uygunluğu arttırmak,
- Komplikasyonlarla başa çıkmak,
- Yorgunluk ve ağrı gibi semptomları azaltmak,
- Sağlıklı kemik, kas, eklem gelişimini sağlamak,
Destekleyici Etkileri
- Fiziksel aktivitenin yaşam tarzı haline getirilmesi,
- İnaktivitenin önlenmesi,
- Günlük yaşam aktivitelerine adaptasyon sağlamak,
- Psikososyal iyilik halini arttırmak,
Restoratif Etkileri
- Kanserin fiziksel, psikolojik, sosyal ve mesleki katılım üzerindeki etkisin azaltılması,
- Egzersizin bireye özgü belirtilerinin azaltılması,
- Ailenin ve destek veren sistemlerin etkisini arttırmak,
- Lenfödemi azaltmak,
- Yaşam kalitesini arttırmak ,
- Yaşam beklentilerini pozitif yönde etkilemek,
- Fiziksel kondisyonu arttırmak,
- Vücut farkındalığını arttırmak,
- Kardiyovasküler kapasiteyi arttırmak,
- Vücut yapı ve fonksiyonlarını geliştirmek,
- Anksiyete, stres ve depresyonun azaltılması,
- İyilik halinin arttırlması,
- Günlük yaşam aktivitelerine katılımın arttırılması,
MEME KANSERİNDE FİZİKSEL AKTİVİTENİN (EGZERSİZ) FAYDALARI
- Yaşam kalitesini arttırarak kişinin beklentilerini pozitif yönde etkiler
- Beden farkındalığını ve genel iyilik halini arttırır.
- Kardiyovasküler kapasiteyi arttırır.
- Stres, depresyon ve yorgunluğu azaltır.
- Eklem hareket açıklığını korur ve kas kitlesi kaybını azaltır.
- Uykusuzluğa iyi gelir.
- Günlük yaşam aktivitelerine katılımı arttırır.
- Lenf ödem riskini azaltır.
- Duygusal algılamayı arttırır.
- Kemik mineral dengesinin korunmasını sağlar.
- Kilo kontrolü sağlar ve obeziteyi önler.
- Sosyal becerileri arttırır.
- Dayanıklılık, denge, kuvvet ve esnekliği arttırarak fiziksel uygunluğu korur.
- Bilişsel fonksiyonları geliştirir.
- Üst ekstremite ve el becerilerini geliştirir.
MEME KANSERLİ BİREYLERE YÖNELİK FİZİKSEL AKTİVİTE ÖNERİLERİ
Hafif Şiddetli Aktiviteler
- Yürüme
- Kalistenik egzersizler
- Fleksibilite egzersizleri
- Normal eklem hareket açıklığını geliştiren hareketler (kol abduksiyonu uzanma)
- Postür egzersizler- abdominal kasların kuvvetlendirilmesi
- Günlük yaşam aktiviteleri (yüz yıkama-yemek yeme) v.b
Orta Şiddetli Aktiviteler
- Tempolu yürüme
- Yüzme
- Ev ve bahçe işleri
- Eşli dans
- Yakalama-fırlatma içeren sporlar
Yüksek Şiddetli Aktiviteler
- Hızlı yürüme
- Tempolu bisiklete binme
- Merdiven çıkma
- Ağırlık kaldırma
- Tenis
- Modifiye kürek ve modifiye tenis egzersizi
PROSTAT KANSERLİ BİREYLERE YÖNELİK EGZERSİZ ÖNERİLERİ
Prostat kanseri 50 yaş üstü erkeklerde sık görülen bir hastalıktır. Prostat kanseri prostat dokusu hücrelerinin anormal çoğalmasına bağlı olarak gelişim gösterir. Başlarda çok yavaş ilerler ve gelişim gösterdikçe hızla yayılım gösterir. Diğer kanser türlerinde olduğu gibi prostat kanseri de önce komşu organlara yayılır daha sonra kan yolu ile lenfler, kemikler, akciğerler gibi diğer uzak organlara yayılım gösterir.
Prostat kanserinin tedavilerinde ise kas kütlesinde kayıplar, kilo alımı, idrar kaçırma (üriner inkontinans), yorgunluk, lenfödem, seksüel fonksiyonlarda bozukluk gibi problemler gözlenir. Anksiyete ve depresyona sağlığı teslim etmeden fiziksel aktivitelere katılım olması gerekir. Çünkü fiziksel aktivitelerin yan etkilerin azaltılmasında oldukça olumlu bir rolü vardır.
Prostat Kanserinde Egzersizin Etkileri
- Kilo kontrolü sağlar ve obeziteyi önler.
- İdrar kaçırma ve benzeri üriner sistem komplikasyonlarının azaltılmasına yardımcı olur.
- Eklem hareket açıklığını korur ve kas kaybını azaltır.
- Kemik-mineral dengesini korur.
- Kuvvet ve esnekliği arttırarak fiziksel uygunluğu korur.
- Kanser hastalığı ile ilgili yorgunluğu azaltır.
- Ödem riskini azaltır.
- Bilişsel fonksiyonlarının gelişimine faydalıdır.
- Beden farkındalığını ve genel iyilik halini arttırır.
- Anksiyete ve stresi azaltır.
- Günlük yaşam aktivitelerine katılımı sağlar.
- Yaşam kalitesini arttırır.
PROSTAT KANSERLİ BİREYLERE YÖNELİK FİZİKSEL AKTİVİTE ÖNERİLERİ
Hafif Şiddetli Aktiviteler
- Yürüme
- Yoga, plates
- Gevşeme egzersizleri
- Aerobik
- Postür egzersizleri
- Günlük yaşam aktiviteleri
Orta Şiddetli Aktiviteler
- Tempolu yürüme
- Yüzme
- Ev ve bahçe işleri
- Eşli dans
- Yakalama fırlatma içeren sporlar
Yüksek Şiddetli Aktiviteler
- Hızlı yürüme
- Toplu sporlar
- Merdiven çıkma
- Ağırlık kaldırma
- Tenis
- Modifiye kürek ve tenis
