Hipertansiyon en sık karşılaşılan kronik hastalıklardan biri olmakla beraber evrensel bir insan sağlığı sorunudur. Erişkin bireylerde standart kan basıncı ölçümü ile büyük tansiyon (sistolik) kan basıncı ölçümünün 140 mmHg’den fazla olması, küçük tansiyon ( diyastolik) kan basıncının 90 mmHg’den fazla olması ve belirli bir zaman diliminde bu şekilde seyretmesi hipertansiyon varlığını düşündürür.
Yüksek tansiyon (hipertansiyon) kalp sağlığını doğrudan etkileyen bir hastalıktır. Fiziksel aktivite ve egzersiz kan basıncının düzenlenmesinde ve kalp sağlığının korunmasında önemli bir rolü vardır.
Kronik böbrek hastalığı (KBH), 3 aydan daha uzun süre varlığını koruyan böbreğin süzme işlevlerinde azalma ve böbrekte ilerlemeye yatkın böbrek hastalıkları riski taşıyan idrarda protein, idrarda kan, böbreklerde kist v.b. olmasıdır. Kronik Böbrek hastalıklarında da düzenli fiziksel aktivite ve egzersizin olumlu katkıları olduğu gözlenmiştir.
HİPERTANSİYON (YÜKSEK TANSİYON)
Hipertansiyon; kalp hastalıkları, felç, böbrek hastalığı erken ölüm ve uzuvlarda yeti yitimi gibi durumlarla ilişkili olup sağlık ve ekonomi alanında önemli bir yük oluşturmaktadır. Aynı zamanda hipertansiyon önlenebilir ve tedavi edilebilir bir hastalıktır.
HİPERTANSİYON (YÜKSEK TANSİYON) TANIM VE SINIFLANDIRMASI
18 yaş üstü bireylerde sistolik kan basıncının 140mmHg ‘den büyük, diyastolik kan basıncının ise 90mmHg’den fazla olması hipertansiyon olarak tanımlanmaktadır.
Yüksek Normal Hipertansiyon: Sistolik (büyük tansiyon) 130-139 mmHg ve/veya diyastolik (küçük tansiyon) 85-89 mmHg arasında ise yüksek normal hipertansiyon sınıfındadır.
Evre 1 Hipertansiyon: Sistolik (büyük tansiyon) 140-159 mmHg ve/veya diyastolik (küçük tansiyon) 90-99 mmHg arasında evre 1 sınıfındadır.
Evre 2 Hipertansiyon: Sistolik (büyük tansiyon) 160-179 mmHg ve/veya diyastolik (küçük tansiyon) 100-109 mmHg arasında ise evre 2 hipertansiyon sınıfındadır.
Evre 3 Hipertansiyon: Sistolik (büyük tansiyon) 180 mmHg’ dan büyük ve/veya diyastolik (küçük tansiyon) 110 mmHg’dan büyük ise evre 3 hipertansiyon sınıfındadır.
İzole Sistolik Hipertansiyon: Sistolik (büyük tansiyon) 140 mmHg’ dan büyük ve/veya diyastolik (küçük tansiyon) 90 mmHg’dan küçük ise izole sistolik hipertansiyon sınıfındadır.
Klinik muayenede erişkin hastalarda kan basıncı mutlaka ölçülerek en az 30 saniye nabız sayılır. Hipertansiyonu var olduğu düşünülen kişinin kan basınçlarını düzenli ölçmeleri veya ölçtürmeleri, eşlik eden hastalıklarını, kalp damar hastalığı öykülerini, hipertansiyon veya diğer hastalıkları için kullanmakta olduğu ilaçları varsa mutlaka doktoru ile paylaşması, bilgi vermesi önemlidir.
HİPERTANSİYON (YÜKSEK TANSİYON) NEDENLERİ
Hipertansiyon hastalarının %95’i primer hipertansiyon olup %5’i parankimal böbrek hastalığı, renal arter stenozu, aşırı aldesteron salınımı, feokromasitoma, uyku apnesi veya ilaçlar gibi başka nedenlere bağlı sekonder hipertansiyon mevcuttur. Hipertansiyon böbrek yetmezliği nedenleri arasında ikinci sırada yer almaktadır.
HİPERTANSİYON (YÜKSEK TANSİYON) HASTALIĞINDA YAŞAM TARZINDA DİKKAT EDİLMESİ GEREKEN HUSUSLAR
Tuz Kısıtlaması: Günlük sodyum alımı 2-2.4 g(5-6 gram tuz) ile sınırlandırılmalıdır.
İdeal Vücut Ağırlığı: Fazla kilo var ise uygun kiloya inilmeli, ağırlığın en az %5-10 una kadar kilo kaybı sağlanmalıdır.
Sağlıklı Beslenme: Beslenmede ağırlıklı olarak sebze ve meyve tüketimine dikkat edilmelidir. Az yağlı besinler, tam tahıl sebze kaynaklı proteinler ve haftada en az iki kez balık yenmelidir.
Sigara Bırakılması: hipertansiyon hastalığı olan bireylerin sigara kullanmaması veya kullanıyor ise mutlaka bırakması gerekmektedir. Sigarayı bırakmak kalp krizi riskini ve kalp damar hastalıklarını önlemeye yardımcı olur.
Alkol Kısıtlaması: hipertansiyon hastalarının alkol kullanması önerilmez . eğer kullanıyor ise günde erkeler için en fazla 20-30 g/gün etanol, kadınlar için en fazla 10-20 g/gün etanolden daha fazla miktar kullanmamaları gerekir.
Hareketli Yaşam: yüksek tansiyon hastalarının yaşına ve kapasitesine uygun şekilde düzenli aktivite ve spor yapması önemlidir. Genel olarak haftada en az 5 kez ,30 dakikadan az olmayan egzersiz yapılmalıdır.
HİPERTANSİYON (YÜKSEK TANSİYON) EGZERSİZ VE FİZİKSEL AKTİVİTE
Egzersiz süresi kişinin yaşı ve fiziksel dayanıklılık durumu göz önüne alınarak planlanmalıdır. 3-20 dakikalık egzersizler bile kan basıncının dengelenmesinde faydalı olabilmektedir. Kan basıncındaki azalmaların daha fazla olması ve etkisinin daha uzun sürmesi için fiziksel aktivite süresinin günlük ısınma ve soğuma egzersizleri süresi dışında aralıklı ya da devamlı olarak toplam 30-45 dakika ve haftada 5-7 gün olması önerilir.
Kan basıncını düşürmek için günde 4 defa 10 dakikalık tempolu yürüyüş, günde 1 kez 40 dakikalık tempolu yürüyüş kadar etkili olabilir. Günlük dozlar kadar hafta boyunca aktif olunan toplam sürede önemlidir. Yüksek tansiyonu olan sedanter kişilerde yapılan çalışmalar sonucunda 8 hafta boyunca haftada 60-90 dakikalık aktivite süresinin, haftada 30-40 dakikalık aktivite süresine göre, kan basıncında daha fazla düşüş sağladığı görülmüştür.
Düzenli fiziksel egzersizlerin ilk etkisi 10 gün içerisinde, maksimum etkisi 4-6 ay sonra ortaya çıkar. Egzersizler bırakıldığında tansiyon egzersize başlamadan önceki seviyesine geri döner. Hipertansiyonlu bireylerde , düzenli fiziksel aktivite ile meydana gelen kan basıncındaki azalmaların uzun süreli korunabilmesi için, düzenli olarak yapılan egzersizlerin günlük yaşama yerleşmesi gerekmektedir.
Kuvvetlendirme Eğitimleri: Yüksek tansiyonlu, orta yaşı bireylerin büyük kas gruplarına haftada 2-3 kez, 3 set, 8-10 kas grubunu içeren, 8-15 tekrarlı kuvvetlendirme egzersizi önerilmektedir.
Yaşlılarda ise; büyük kas gruplarına haftada 2-3 kez, 1 set, 8-10 kas grubunu içeren, 8-15 tekrarlı kuvvetlendirme egzersizleri önerilmektedir.
