Aşı ile bağışıklama yapmanın temel amacı; bir toplumda, aşı ile hastalıkları önleyerek meydana gelmesini engel olmak, bu hastalıklar odağındaki sakat kalmanın ve ölümlerin önüne geçmektir.
Ülkemizde yapılan aşılama çalışmaları sonrasında, önlenebilen hastalıkların yayılma hızında önemli azalmalar olmuştur.
Aşıların Koruyuculukları
Aşılar, aktif bağışıklığı tetikleyerek infeksiyonlara yönelik koruyuculuk sağlayan biyolojik maddelerdir. Aktif bağışıklığın yanı sıra pasif bağışıklığın rolü de fazladır. Sadece biri yeterli değildir. Aktif ve pasif bağışıklığın birlikte etkin olması gerekmektedir.
Klasik Aşılar
Canlıların viral infeksiyonlara karşı korunması amacıyla kullanılan en yaygın aşılardır. Bağışıklık üzerinde bazı aşılar uzun süreli koruyuculuk sağlarken bazı aşılar ise kısa süreli koruyuculuk sağlamaktadır.
Klasik aşılar 2 şekilde hazırlanmaktadır.
1-Aktif Aşılar
Aktif (canlı) aşılar, virüslerin laboratuvarda ya da doğada bulunan, hastalık oluşturma yetisini yitirmiş ama bağışıklık oluşturma yetisini muhafaza eden şekliyle oluşturulan aşılardır.
Canlı aşılar vücuda verildikten sonra ürer, lenfoid ve miyeloid hücrelerini uyarır. Uyarımın seviyesi, vücuda verilen virüsün miktarına ve canlının bağışıklık durumuna göre değişebilir.
Canlı aşıların hazırlanması kolay ve daha uzun süreli bağışıklık sağlayabilir. Fakat canlı, tekrar bulaştırıcılık kazanabilir ve etrafına hastalığı bulaştırabilir.
Çiçek aşısı, polio aşısı, kabakulak, kızamık, kızamıkçık canlı aşılara örnektir.
2-İnaktif Aşılar
İnaktif (Ölü) aşılar ısı, kimyasal ve radyosyan kullanılarak virüslerin kendilerini kopyalayıp çoğalmasını engellemesi ile üretilmektedir. Bağışıklık sisteminde savunucu hücre aktivasyonunu sağlayabilme yetisine sahiptir.
İnaktif aşıların bağışıklığı, kısa süreli olmaktadır. Aşının birçok farklı formlarını üretmek mümkündür. Çevreye bulaş etkeniyle yayılmaz.
Kuduz, Hepatit B, İnfluenza A ve B, Poliomiyelitis (çocuk felci) aşıları, inaktif aşılara örnektir.
Aşıların Faz Aşamaları
Faz-0 Klinik Öncesi Çalışmalar
İlacın deney hayvanlarında ya da insanlarda küçük dozlar uygulanarak etkene verilen cevap araştırılır.
Faz-1 Çalışmalar
Farmakolojik etkileri az sayıda gönüllüde araştırılır. Ana amaç güvenliktir.
Faz-2 Çalışmalar
Etkili olabilecek doz sınırı, az sayıdaki hastada araştırılır. Uygun doz aralıkları hesaplanır. Aşamanın amacı etkinlik ve güvenliktir.
Faz-3 Çalışmalar
Önceki aşamaları başarıyla geçen aşılar daha büyük bir popülasyonda denenir ve plasebo kontrollü çalışmalarla güvenirliği, karşılaştırmalı çalışmalarla etkinliği araştırılır. Fazın ana amacı etkinliğin kanıtlanması ve yan etkilerin izlenmesidir.
Faz-4
Bütün aşamaları geçen aşılar ruhsat alır ve pazara verilir.
Yerli Aşı Çalışması
Ülkemizde Covid-19 (Covid-19 nedir?) süreci mücadelesinde kullanılmak üzere aşı çalışmaları devam etmektedir. Dünya Sağlık Örgütü listesindeki aşı projeleri sayısına göre Türkiye, Amerika Birleşik Devletleri ve Çin’den sonra gelmektedir. Hazırlanan aşı adaylarından 4 tanesi Faz-2 aşamasına geçmiştir. Faz-2 aşamasının çalışmalarının da 25 Aralıkta yapılması beklenmektedir.
Üretilen Covid-19 aşılarının birbirinden farkları nelerdir?
Ülkemizde Uygulanması Planlanan Çin Aşısı
Faz-3 aşamasında olan Çin Aşısında ciddi bir yan etkisi olmadığı görülmüştür. Faz-3 aşamasının devam ettiği Brezilya’dan 23 Aralıkta verilerin açıklanması beklenmektedir. İnaktif aşılar ülkemizde uzun zamandır kullandığımız aşılardır. Üretimi daha zor şartlarda olmakta ve zaman almaktadır. Aşıların ülkemize Aralık ayı sonuna doğru geleceği ön görülmektedir. Ocak ayının ilk günleri aşının uygulanması planlanmakta olup, aşılamanın büyük bir kısmı 2021 yılında tamamlanması ön görülmektedir.
