Çaygiller ailesinden olan çay bitkinin ana yurdu Çin ve Güney Doğu Asya’dır. Halen tropikal ve astropikal iklimli ülkelerde farklı formlarıyla yetişmekte olan çay bitki ülkemizde Doğu Karadeniz bölgesinde, Rize ve çevresinde üretilmektedir.
Çayın başlıca 3 ana türü vardır. Diğer türleri bunlardan elde edilen melezleridir. Çay bitkinin boyu 20 metreyi bulabilir fakat sürekli budanarak boyu kısaltıldığı için ortalama boy uzunluğu 2-3 metre seviyelerinde kalır. Karışık dizilişli, kısa saplı, derimsi, sivri uçlu ve kenarları dişli yaprakları ve genellikle açık sarı ve beyaz renkli çiçekleri vardır. Çayın meyvesi 3 bölgeli, kapsül biçimli ve odunsu yapılıdır. Yılda ortalama 1500 milimetrelik ve düzenli yağış alan yerlerde yetişir. Asitli, güneşli ve kireçli toprakları sever.
Dünya da en çok içilen içecek türü olan çay için çay bitkisinin yaprakları elle toplanır. Mayalanmadan kavrulur, soldurulur, kıvrılır ve kurutulur.
Kara çay ve yeşil çay olarak 2 türü vardır. En çok siya çay tüketilir. Çayın bileşiminde kafein, tenin, teofillin, teobromin alkolitleri, tanen, uçucu yağ ve B vitamini bulunur. Çay bağımlılığının sebebi çay yapraklarında bulunan kafein ve tenin maddeleridir.
ÇAYIN FAYDALARI
Çok aşırı içilmemek kaydı ile bedeni ve sinirleri uyarmada olumlu etkileri vardır. Midevidir, sindirimi kolaylaştırır, hazımsızlığı giderir.
İshale karşı kullanılır. Özellikle yeşil çay ishali keser.
Şekersiz içildiğinde sıcak havalarda harareti alır.
Bu faydalarından yararlanmak için; 1,5-2 litre su kaynatılmak üzere çaydanlığa konulur. Üstteki küçük çaydanlığa 3-4 tatlı kaşığı çay konulur. Alttaki su kaynamaya başlayınca çayın zerine u eklenir. Alt çaydanlığı kısık ateşe alıp 20 dakika daha kaynama işlemine devam edilir. 20 dakika sonra üst çaydanlıkta suyun üzerinde kalan çayın suyun dibine çökmüş olması gerekir. Çökme olmadı ise biraz daha beklenir. Daha sonra fincanların yarısına kadar demlenmiş çay, yarısına kadar kaynamış su ilave dilerek servis edilir. Günde 6 fincana kadar tüketilebilir.
Ayrıca çayın antimikrobiyal etkisi de vardır.
*Kanlanmış gözler içinde kullanılır. Demlenmiş çay temiz bir fincanda ılıtılır. Şikayet edilen yara ya gözün üzerine kompres yaparak ya da yıkama işlemi ile uygulanır.
Alternatif tıpta bu yönteme sıklıkla başvurulur.
Not: Çayın aşırı tüketimi kalp çarpıntısı, uykusuzluk, kabızlık, yüksek tansiyon, sinirlilik gibi hastalıklara yol açabilir.
Çayın Faydaları
*Yapılan bilimsel araştırmada yeşil ve siyah çayın kanser hücre büyümesini azalttığı sonucuna ulaşılmıştır.
*Uygun miktarda alınan siyah çay odaklanmayı arttırmaktadır.
*Uyanıklık ve gevşeme sağlar.
Çayın Zararları
*Demir emilimini düşürür.
*Kaygı, stres, huzursuzluğu arttırır. Uyku kalitesini azaltır.
*Kronik çay tüketimi baş ağrısına sebep olabilir.
*Hamilelikte fazla kullanılması sakıncalıdır. (En fazla 1 çay bardağı açık çay tüketilmelidir.)
