BEDEN ZAYIFLIĞI-KAŞEKTİK

Vücut ağırlığının boy uzunluğuna göre az olmasıdır. Zayıflık durumunda, yağ dokusunun diğer dokulara oranı azdır. Bu durum uzun süren enerji dengesizliği sonucu oluşur. Zayıflık malnütrisyonla aynı anlama gelmeyebilir. Malnütrisyonda, protein, vitamin ve minerallerden yetersiz beslenme söz konusudur. Bazı malnütrisyon olgularında birey ödem ve yağ toplanması nedeni ile normal kilolu gibi görünebilir. Aslında bu durumda bir hastalıktır. özellikle anemi ve enfeksiyonlara karşı dirençsizlik bu gibi kimselerde sık görülür.

Boya göre uygun ağırlığın alt sınırındaki hafif zayıflar bir rahatsızlığı var gibi düşünülemez. Ancak özellikle çocuklarda ve gençlerdeki enerji dengesizliği gerçek zayıflığa yol açabilir.

Zayıflık klinik muayenelerle, boya göre ağırlık durumunu tayinle ve deri kıvrım kalınlığını ölçmekle saptanabilir.

ZAYIFLIĞIN NEDENLERİ

Diyetle alınan enerjinin harcanandan daha az olması veya alınan besinlerin vücut tarafından kullanılmaması ile zayıflık ortaya çıkar. Bu durumda vücut harcadığı kadar enerji alamaz, enerji açığını kendi yağ deposunu kullanarak kapatır. Bu anlamdaki zayıflık daha çok çocuklarda, gençlerde ve ağır işlerde çalışanlarda görülür.

Harcanan kadar enerji alınamaması, öğünlerin miktar ve kalite yönünden yetersiz oluşundan ileri geldiği gibi, sindirim bozuklukları, dolaşım bozuklukları, bağımlılıklar, enfeksiyon ya da parazitler gibi nedenlerle alınan besinlerin vücutta kullanılmasının engellenmesi sonucu da oluşabilir. Ayrıca hormonlardaki dengesizlikler örneğin troid hormonunun fazlalığı bazal metabolizmayı hızlandırır. bu durumda enerji harcaması artar.

Alınan öğünlerin kalite ve miktar yönünden yetersiz oluşunun bir çok nedeni olabilir.

1. Bilgisizlik
2. Ev yemekleri yerine dışardan yemek söyleme ve bu yiyeceklerin besin değerlerinin düşük olması
3. Yoksulluk nedeni ile yeterli ve kaliteli besin sağlanamaması
4. Hastalıkla artan besin gereksinimi
5. Kötü beslenme alışkanlıkları
6. özellikle gençlerde yanlış uygulanan zayıflama rejimleri, hastalık şeklinde zayıflığa yol açabilir.
7. her vücudun gereksinimi kendine özgüdür. Genellikle vücut yapıları küçük, orta ve geniş diye ayrılır. Kemikleri geniş kaslı kimselerin enerji gereksinimleri daha çoktur. Bu kişiler enerjiyi sağlayamazlarsa zayıflık oluşur.

ZAYIFLIĞIN ZARARLARI

Çocukluk ve gençlik yıllarındaki zayıflık, büyümeyi etkiler. Vücut dokuları enerji yetersizliği nedeni ile normal düzeyde büyüyemez.

Aşırı zayıflık çalışma verimini düşürür. Özellikle ağır işte çalışanlar ve spor yapanlara yeteri kadar enerji sağlanmazsa, hareket yetenekleri sınırlanır. Çok doğum yapan ve süt veren kadınlarda harcadıkları kadar enerji alamadıklarından zayıflarlar. Emziren kadınlarda süt verimi azalır.

Aşırı zayıflık vücudun dış etkenlere karşı direncini azaltır. Enfeksiyonlar kolay oluşur ve zararları ağır seyreder. Yedek enerjileri yetersiz olduğundan hastalıklardan iyileşme zorlaşır. Menapoz sonrasında osteoporoz riski artar. Zayıf kişilerin deri altı yağ tabakası yetersiz olduğundan, soğuk iklimlerde vücut ısısının denetimi güçleşir. Aşırı zayıflar çabuk yorulabilirler. Aşırı zayıflığın aşırı şişmanlık kadar yaşam süresini kısalttığı bildirilmiştir.

ZAYIFLIĞIN ÖNLENMESİ VE DÜZELTİLMESİ

Zayıflığın nedeni tespit edildikten sonra önlenmesine geçilir. Eğer zayıflık besinlerin vücutta kullanılması ile ilgili bir sorundan kaynaklanıyorsa diyet ne kadar düzeltilse de sonuç alınamaz.

Eğer zayıflığın nedeni diyet enerjisinin yetersizliği ise bu düzeltilir. Ağır işte çalışanların, emziren kadınların, çocuk ve gençlerin, spor yapanların, hastalıktan kalkanların, enerji harcamasının arttığı dikkate alınarak bireyin diyet öyküsü alınır.

ZAYIF KİŞİLERİN DİYETLERİNİN ÖZELLİĞİ

1. Diyetin enerji değeri, bireyin enerji harcamasından daha yüksek olmalıdır.
2. Protein kalitesi yüksek olmalı ve günlük miktar gereksinimi karşılanmalıdır.
3. Enerji artışına paralel olarak enerji metabolizmasıyla ilgili vitamin ve mineraller de arttırılmalıdır.

Zayıflamada olduğu gibi, ağırlık kazanmada da harcanandan fazla alınan 6-7 kalori bir gram vücut dokusu yapacağı düşünülerek, diyetin enerjisi ayarlanır. Örneğin, ayda 2 kilo almak isteyen bir birey, günde harcadığı enerjiden 400-500 kalori daha fazla alması gerekecektir.

KİLO ALMAK İÇİN GÜNLÜK ÖRNEK BİR DİYET

2 porsiyon et veya kuru baklagil

2-3 yumurta

1 su bardağı yoğurt

1 su bardağı süt

1 kibrit kutusu kadar peynir

yağ eklenmiş bir porsiyon salata

1 porsiyon yeşil ve sarı sebzeler

8 orta dilim ekmek

2 porsiyon pilav, makarna, börek

50 gram tahin helvası

2 yemek kaşığı reçel, bal, pekmez

2,5 yemek kaşığı fındık, fıstık, ceviz

Zayıf kimseler arada yağ şeker ve un kullanılarak yapılan tatlılardan da yiyebilirler. Olanaklar elverişli ve arzu edilirse, süt yoğurt miktarı arttırılır. yoğurdun içine şeker ekleyerek enerji miktarı yükseltilebilir. Şekerli limonata ve meyve suları da yeme isteği olmayan kişilerin enerji sağlamalarında yardımcı olabilir.

Günlük enerji harcamasını ve günlük yediklerinden sağlanan enerjiyi hesaplamadan ‘ Çok yiyorum ama çok zayıfım’ sözü geçerli olamaz. Zayıflıktan yakınan kişilerin bu iki hususu iyi bilip diyette bir yetersizlik varsa onu düzeltmeleri daha doğru olur. Normal ağırlığa yaklaştıktan sonra diyetten şekerlerin ve tatlıların ve gerekirse tahılların bir kısmı azaltılarak, o ağırlığı sürdürecek şekilde enerji ayarlaması yapılmalıdır. Haftada ve ya ayda bir kez tartılarak durum saptanmalı, ağırlıkta azalma ve ya artma varsa ona göre diyet düzeltilmelidir.

Bazı kimseler, iştahsız olduklarını, yemek yemekte güçlük çektiklerini ifade ederler.

İŞTAHSIZLIK DURUMUNDA DİYETTE DİKKAT EDİLMESİ GEREKENLER

1. Alınacak besin veya yemek hacim yönünden az, enerji ve besin öğeleri yönünden zengin olmalıdır. Örneğin: 1 kase muhallebi ya da sütlaç, bir adet yumurta, iki kaşık şeker, 1-2 kaşık fındık veya ceviz içi ile hazırlanmış tatlı hacim yönünden az, fakat besin değeri yüksektir.
2. Menüdeki yemekler renkli ve iştah açıcı olmalıdır.
3. Yemek sırasında çok sıvı alınmamalıdır.
4. Yağlar midede uzun süre kaldıklarından tokluk hissi bırakır. Bu nedenle iştahsız kimselerin diyetinde yağda kızarmış yiyecekler ve çok yağlı besinler yer almamalıdır.
5. Zayıflığın tedavisi psikolojikse bireyin bu yönde tedavisi uygundur.

Sağlıkla yaşayın…